Αυτός που καλείται, δεν ανταποκρίνεται...
Η Α. ήρθε στο ιατρείο πανέτοιμη να μιλήσει. Αυτή το ζήτησε άλλωστε. 17 χρονών, ξύπνιο κορίτσι με σπιρτόζο βλέμμα, ευγενική, ωραίο χιούμορ και ξεκάθαρη.
«Νιώθω αόρατη!»
Το ραντεβού το είχαν κλείσει οι γονείς της. Στο αίτημα μου να συναντηθούμε εμείς οι ενήλικες πρώτα για να παρθεί το ιστορικό, ως είθισται, έδειξαν έντονη αντίσταση. Πρόφαση το γεγονός οτι η Α. είναι μεγάλο κορίτσι, πολύ ανεξάρτητη και τα καταφέρνει μόνη της.
«Εαν χρειάζεται κάτι ή κρίνετε οτι πρέπει να μας πείτε κάτι, πάρτε μας τηλέφωνο και θα το κανονίσουμε. Είναι αρκετά βεβαρημένο το πρόγραμμα λόγω δουλειάς αλλά θα προσπαθήσουμε να τα καταφέρουμε.»
Εντύπωση μου προκάλεσε το γεγονός οτι η Α. είχε ερωτήσεις. Έχετε παιδιά; Πόσων χρονών είστε; Σας αρέσει η δουλειά σας; Γιατί την διαλέξατε; Όταν της επισήμανα στοργικά πως για αυτήν βρεθήκαμε, ξεχύθηκε ένας χείμαρρος απο μπουρδουκλωμένα συναισθήματα, υπαρξιακές ανησυχίες και ενοχές. Η Α. ένιωθε πολλά πράγματα. Ήρθε για να εναποθέσει τις ανησυχίες της και να ξεφορτώσει το βάρος που ένιωθε... πράγματα που «φυσιολογικά» τα παιδιά «αφήνουν» στους γονείς τους.
Όταν προσπαθήσαμε να συνοψίσουμε το αίτημα της, που προφανώς δεν ήταν μια απλή διεκπεραιωτική παιδοψυχιατρική αξιολόγηση, η Α. ήταν ξεκάθαρη.
«Νιώθω αόρατη! είναι πολύ παράξενο και θέλω να ξέρω γιατί. Με πνίγει, θυμώνω ή κλαίω. Χωρίς λόγο! Σκεφτείτε να είχα σοβαρό πρόβλημα δηλαδή. Σας σπαταλώ και τον χρόνο σας απο άλλα παιδιά που όντως έχουν προβλήματα». Να και οι ενοχές.
«Α., οι γονείς σου μου έιπαν πως δεν ανησυχούν για κάτι!»
Μυδίασμα, σύντομη σιωπή και μάτια έτοιμα να κλάψουν.
«Αφου δεν έχω πρόβλημα. Γιατί να ανησυχούν; Σχολείο, φίλοι, χόμπυ, όλα καλά! έκτος απο τα συνηθισμένα. Καμιά ψιλοπαρεξήγηση, κάποιος βαθμός λίγο χαμηλότερος. Σιγά τα θέματα δηλαδή. Δεν τους πρήζω για αυτά. Πώ! γιατί είμαι τόσο υπερβολική;»
Εννοείται πως έκρινα οτι είχα να πω κάτι στους γονείς. Εννοείται πως τα κανόνισαν και ήρθαν. Εννοείται επίσης οτι ιδέα δεν είχαν για το πως ένιωθε το παιδί τους. Ειδικά γονείς σαν αυτούς που κυριολεκτικά προσφέρουν τα πάντα. Τα πάντα πλην της συναισθηματικής ανταπόκρισης.
---------------------------------------------------------------------------------
Η συναισθηματική παραμέληση (προσοχή: όχι κακοποίηση) προκύπτει σε οποιαδήποτε σχέση όπου ένα εκ των δυο μερών δεν συνυπολογίζει το άλλο. Εδω θα ακουμπήσουμε την δυσκολία του ή των κηδεμόνων να αναποκριθούν στις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους. Είναι και γονείς που παρουσιάζουν ανικανότητα και σε αυτές τις περιπτώσεις καλείται φυσικά το γραφείο ευημερίας.
Ας σταθούμε όμως στις πιο ήπιες περιπτώσεις. Τις περιπτώσεις που θα τολμούσα να χαρακτηρίσω ως κοινωνικό φαινόμενο, με συναισθηματικές και ψυχολογικές διαστάσεις φυσικά.
Παράδειγμα: Ο έφηβος επιστρέφει στεναχωρημένος απο το σχολείο και ο γονέας είτε δεν το παρατηρεί (είναι απασχολημένος με κάτι) ή απλά το αγνοεί ως εφηβικό σύμπτωμα.
Άλλο: το παιδί παρουσίασε αναπάντεχα μια συμπεριφορά στο σχολείο για την οποία έτυχε επίπληξης απο εκπαιδευτικό. Στο σπίτι δεν γίνεται συζήτηση απο τους γονείς για κατανόηση της αιτιολογίας. Επαναπαύονται οτι το σχολείο έχει επιληφθεί του θέματος.
Άλλο: το παιδί προσπαθεί να λεκτικοποιήσει τα συναισθήματα του και οι γονείς ανταποκρίνονται με ένα βιαστικό «θα περάσει» ή «μην γίνεσαι υπερβολικός»
Αυτόματα τα συναισθήματα γίνονται επικίνδυνα και δύσκολα διαχειρίσιμα. Δεν είναι αποδεκτό να στεναχωριέσαι ή να λυπάσαι ή και να χαίρεσαι ακόμη.
Εμπεδώνεται η ιδέα οτι «κανείς δεν ενδιαφέρεται» για το πως νιώθουμε. Γινόμαστε βάρος.
Αναπτύσσεται υπερεθαισθησία και έντονη τάση για αυτοκριτική.
Εδρεὠνεται η τάση για συναισθηματική απομόνωση. Το μοτίβο διαιωνίζεται...δυστυχώς διαγενεακά.
Τα παιδιά μεγαλώνουν, γίνονται κι αυτά γονείς με την σειρά τους και συνεχίζουν το μοτίβο της συναισθηματικής απομάκρυνσης. Είναι κι άλλοι γονείς που δικαιολογούν την συναισθηματική απομάκρυνση στον φόρτο εργασίας και υποχρεώσεων. Οι γονείς αυτοί δεν χρήζουν κριτικής ή νουθεσίας. Μόνο κατανόησης και καθοδήγησης. Για να κατανοήσουν πως η δικαιολόγια είναι όντως δικαιολογία, για να αντιληφθούν πως δεν έμαθαν ούτε αυτοί απο την προηγούμενη γενιά και πως πάντα υπάρχει χρόνος για «επιδιόρθωση».