Κατάθλιψη στην Εφηβεία

Η εφηβεία είναι μια περίοδος όπου το παιδί καλείται να γίνει ενήλικας,να κάνει επιλογές καθως και να πάρει αποφάσεις που θα επηρεάσουν τη ζωή του ως ενήλικα. Η εφηβεία είναι μια αναπτυξιακή περίοδος αλλαγών και συγκρούσεων. Συντελούνται σημαντικές αλλαγές σε σωματικό,συναισθηματικό, νοητικό και κοινωνικό επίπεδο. Οι αλλαγές αυτές εκπλήσσουν τον έφηβο που σε ψυχικό επίπεδο δεν είναι αρκετά ώριμος για να τις δεχτεί και να τις ενσωματώσει στην εμπειρία του.

Η θλίψη, η διέγερση και ο θυμός είναι καταστάσεις που περιγράφουν την φυσιολογική αναπτυξιακή πορεία της εφηβικής περιόδου. Η απότομη αλλαγή της διάθεσης χαρακτηρίζει τη διάθεση των εφήβων αν και οι πιο πολλοί έφηβοι μοιάζουν να έχουν ένα σταθερά καταθλιπτικό συναίσθημα. Για αυτό το λόγο είναι δύσκολο να καταλάβουμε τα όρια μεταξύ παθολογικής και φυσιολογικής θλίψης των εφήβων.

Συχνά η απάθεια των εφήβων και η ύπαρξη καταθλιπτικών συμπτωμάτων μεταφράζεται από το κοινωνικό και οικογενειακό περίγυρο του εφήβου ως... εφηβεία!

Η κλινική κατάθλιψη είναι πολύ διαφορετική από το αίσθημα κακής διάθεσης ή απάθειας. Η κλινική κατάθλιψη δεν οφείλεται σε προσωπική αδυναμία του ατόμου ούτε σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Πρόκειται για μια ψυχική ασθένεια που επηρεάζει όλο το σώμα και έχει αντίκτυπο στον τρόπο που έναν άτομο αισθάνεται, σκέφτεται και συμπεριφέρεται.Τα παιδιά που βρίσκονται σε κατάσταση έντονου στρες, που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια, έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα συμπεριφοράς έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη. Τα κορίτσια στην εφηβεία έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης σε σχέση με τα αγόρια. ¨Εχει παρατηρηθεί ότι έφηβοι που εμφανίζουν κλινική κατάθλιψη, συνήθως προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό κατάθλιψης.

Η απουσία σχέσεων με βάθος και συναίσθημα, η απροθυμία και δυσκολία εγκατάλειψης ρεαλιστικών στόχων, ο έντονος φόβος για τις αλλαγές και η απουσία εναλλακτικών επιλογών στη ζωή, η ύπαρξη ενός καταπιεστικού περιβάλλοντος και αυστηρές ηθικές απαιτήσεις από το εαυτό είναι παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνιση κλινικής κατάθλιψης.

Η συμπεριφορά και η διάθεση του εφήβου με καταθλιπτικά συμπτώματα χαρακτηρίζεται από: θλίψη και απελπισία (τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας και για αρκετές ώρες της ημέρας το παιδί κλαίει και είναι θλιμμένο), απομάκρυνση από φίλους και από δραστηριότητες από τις οποίες το παιδί αντλούσε χαρά και ικανοποίηση στο παρελθόν, επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου και αυτοκτονίας, αυξημένος εκνευρισμός και ευερεθιστότητα (ακόμα και οι πιο μικρές δυσκολίες φέρνουν εκνευρισμό και θυμό που το παιδί δεν μπορεί να διαχειριστεί), πολλές απουσίες από το σχολείο και σημαντική μείωση στη σχολική επίδοση, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, προβλήματα στον ύπνο,αναποφασιστικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης (παιδιά που ήταν καλά οργανωμένα στο παρελθόν φαίνεται να ξεχνούν, να μην μπορούν οργανώσουν το χρόνο και τις δραστηριότητές τους ή να συγκεντρωθούν σε ό,τι κάνουν), υπερβολικά συναισθήματα ενοχής και ανικανότητας, απουσία ενθουσιασμού ή κινήτρου και χαμηλή αυτοεκτίμηση (φράσεις όπως «Είμαι χαζός» ή «Εγώ φταίω για όλα» είναι συχνές στο καταθλιπτικό παιδί), συχνά παράπονα για κεφαλαλγίες και πόνους στο στομάχι (τα συμπτώματα αυτά συνήθως απορρέουν από την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, )χαμηλή ενεργητικότητα και χρόνια κόπωση,κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών.

Φυσικά δεν αρκεί η εμφάνιση ενός από τα παραπάνω για να συμπεράνει κανείς ότι ο έφηβος πάσχει από κατάθλιψη. Επιβάλλεται μια λεπτομερής αξιολόγηση απο τον ειδικό.Λόγω των ποσοστών εμφάνισης και της μεγάλης πιθανότητας συνέχισης της παθολογίας στην ενήλικη ζωή η κατάθλιψη στην εφηβεία χρήζει πολύπλευρης θεραπευτικής παρέμβασης. Άλλωστε η κατάθλιψη που δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη σχολική αποτυχία, την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, αλλά και την αυτοκτονία.Αν οι γονείς ή άλλα ενήλικα πρόσωπα στη ζωή του εφήβου υποψιάζονται την ύπαρξη κατάθλιψης, θα πρέπει να αναζητήσουν εξειδικευμένη βοήθεια. Η κατάθλιψη θεραπεύεται. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της κατάθλιψης στα παιδιά είναι πολύ σημαντική και γενικά η πρόγνωση είναι καλή όταν ο έφηβος ακολουθεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης προτείνονται τόσο βιολογικές όσο και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις.Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης στην εφηβεία γίνεται κάτω από προϋποθέσεις. ¨Οπως π.χ σε περίπτωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τα οποία υποδεικνύουν το βιολογικό υπόστρωμα, όπως διαταραχές ύπνου, απώλεια ορέξεως και βάρους και ανεπαρκής συγκέντρωση. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις όπου τίθεται ζήτημα ασφαλείας του εφήβου. Οι απόψεις του νεαρού ατόμου και των γονέων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν χορηγηθεί η αγωγή. Πιθανές παρενέργειες πρέπει να συζητηθούν μαζί τους και η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να παρακολουθείται συχνά. Η χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων οφείλει να γίνεται μόνο από παιδοψυχίατρους.Μέσα από ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις ο έφηβος μαθαίνει να έρχεται αντιμέτωπος με τα συναισθήματα του καθώς και τις συμπεριφορές που του προκαλούν αυτά τα συναισθήματα. Εκπαιδεύεται στην αυθεντική έκφραση αρνητικών συναισθημάτων και στην υιοθέτηση συμπεριφοράς ώστε να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του. Μαθαίνει να κάνει επιλογές, να εκφράζει επιθυμίες και ανάγκες και να τις υποστηρίζει. Καποιες φορές απαιτείται οικογενειακή θεραπεία καθώς είναι σημαντικό να υπάρξει αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών της οικογένειας.