ΠΡΙΝ «ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΕΙΣ» ΤΟΝ ΓΟΝΙΟ: ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ...ΞΕΜΑΘΗΜΑ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΥ

Σταμάτησε να κλαίει και αυτό με τρομοκράτησε. Αναθεματισμένο καθισματάκι! Στραμμένο προς τα πίσω κι εγώ στο τιμόνι. Καμία οπτική επαφή. Ο γιός μου, βρέφος 4 μηνών, δεμένος στο αναθεματισμένο καθισματάκι, το οποίο ενσωματώνεται και στο καρότσι, σταμάτησε να κλαίει. Το γεγονός ότι το νοσοκομείο ήταν κτισμένο με τέτοιο τρόπο δεν βοηθούσε στον προσανατολισμό, πόσο ακόμα να βρω τα επείγοντα. Απελπισμένη προσπαθούσα να τον ξυπνήσω …

Λίγα λεπτά πιο πριν ήμασταν ένα ικανοποιημένο ντουέτο που σουλατσάριζε με το καρότσι στην πόλη. Στην προσπάθεια να αποφύγουμε ένα αυτοκίνητο που ήταν παρκαρισμένο στο πεζοδρόμιο, κάπως, ποιος ξέρει πως στο καλό, το καθισματάκι βγήκε από την βάση του καροτσιού και βρέθηκε στο πεζοδρόμιο. Ανάποδα. Με το παιδί μέσα.

«Προσπάθησε να τον ξυπνήσεις!,» μου είπε απότομα η νεαρή γιατρός, μάλλον κάπου στα τελειώματα της ειδικότητας της. «Είναι ληθαργικός,» είπε η νοσηλεύτρια κοιτώντας την γιατρό, αν θυμάμαι καλά, με ανησυχία στο βλέμμα. Με την ιατρική μου εκπαίδευση ήξερα ότι ο «λήθαργος» μετά από πτώση πρέπει να εκτιμηθεί πάραυτα για αποκλεισμό σοβαρής κάκωσης. Απομακρύνθηκα στην άκρη του δωματίου και άφησα να τον περικυκλώσουν η ειδικευόμενη παιδίατρος και το νοσηλευτικό προσωπικό.

Ως παιδοψυχίατρος, βρέθηκα ξαφνικά στην άλλη πλευρά της γραμμής που διαχωρίζει τη σχέση «γιατρός-ασθενής»…

Έγιναν όλες οι απαραίτητες εξετάσεις, πέρασε το σχετικό χρονικό διάστημα παρακολούθησης που ενδείκνυται ενδονοσοκομειακά, τέλος καλό, όλα καλά.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής στο νοσοκομείο, ως μάνα, έτυχα κάποιων σχολίων που με προβλημάτισαν. Από την μια η πολύ καλοπροαίρετη προϊσταμένη θαλάμου: «Νιώθεις άσχημα που άθελα σου δεν τον έδεσες καλά;», από την άλλη η κατά τ´άλλα γλυκύτατη επιμελήτρια παιδίατρος: «Για αυτό λέω πάντα στις μαμάδες ότι δεν παίζουμε με αυτά! Να είσαι πιο προσεχτική άλλη φορά».

«ΤΙ;;;»… ένιωθα παραδόξως κατηγορούμενη ότι δεν έδεσα το παιδί μου σωστά, ότι έπαιζα με την ασφάλεια του. Μήπως ήμουνα υπερευαίσθητη; Μήπως προέβαλλα τις ενοχές μου πάνω τους; Μήπως να κάτσω να τους εξηγήσω πόσο ψυχαναγκαστική είμαι στα θέματα ασφαλείας; Ότι έχω περάσει ώρες να διαβάζω αξιολογήσεις προτού καταλήξουμε στο συγκεκριμένο αναθεματισμένο καθισματάκι;

Ομολογουμένως το παιδί μου έτυχε εξαιρετικής ιατρικής αξιολόγησης και αντιμετώπισης. Η δική μου εμπειρία όμως, να βρεθώ στο «εδώλιο», μάλλον μου επισήμανε ότι πρέπει να αναθεωρήσω το πως αντιμετωπίζουμε οι γιατροί, ανεξαιρέτως ειδικότητας, τους γονείς (οποιασδήποτε ικανότητας και ποιότητας), που μας καλούν να βοηθήσουμε το παιδί τους για το άλφα ή το βήτα.

Πίσω στο δικό μου ιατρείο, κάνω αυτό το οποίο εκπαιδεύτηκα να κάνω. Να εξετάζω και να κουράρω ανήσυχα και αγχωμένα παιδιά, επιθετικά και αντιδραστικά παιδιά, παιδιά με μη φυσιολογική ανάπτυξη και ούτω καθεξής. Να βοηθώ γονείς που στο τέλος της ημέρας θέλουν το καλύτερο για το παιδί τους.

Παρατήρησα ότι μετά την πιο πάνω εμπειρία άλλαξα άρδην τον τρόπο που λειτουργώ ως ειδικός ψυχικής υγείας. Κάνω μια παύση πριν φτάσω σε συμπέρασμα. Σκέφτομαι πως θα τοποθετηθώ στο ερώτημα τι έχουν και τι δεν έχουν κάνει οι γονείς πριν καταλήξουν στην παρούσα κατάσταση. Πως νιώθουν άραγε οι ίδιοι; Τις πλείστες φορές διαπιστώνω την ενοχή, ακόμα και όταν δεν φταίνε σε κάτι, στα μάτια τους. Πόσες φορές υποβάλλουν την ερώτηση «τι κάναμε λάθος;»…τύψεις, ανησυχία, ενοχή… Πόσες φορές να παραδέχονται ότι όντως φταίνε…

Ιστορικά, οι γονείς, κατηγορήθηκαν ουκ ολίγες φορές από τον ιατρικό κόσμο για την σειρά συμπτωμάτων που παρουσίαζε το παιδί τους. Συμπτώματα που η επιστήμη δεν μπορούσε ακόμη να εξηγήσει. Ένα τρανταχτό και μαύρο παράδειγμα στην ιστορία της ψυχιατρικής ήταν η έννοια της «μητέρας-ψυγείο», κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ´50, αρχές της δεκαετίας του ´60. Οι μητέρες αυτιστικών παιδιών αποκαλούνταν «ικανοποιητικά ξεπαγωμένες για να αποκτήσουν παιδί». Σήμερα ξέρουμε πολύ καλά ότι δεν φταίνε οι μητέρες!

Το δύσκολο κομμάτι της προσπάθειας να μην κατηγορήσεις τον γονιό, είναι το γεγονός ότι αρκετές φορές, ο γονιός όντως κάνει τα πράγματα χειρότερα!

Δεν χρειάζονται 13 χρόνια ιατρικής εκπαίδευσης για να κατανοήσεις το πρόβλημα που δημιουργείται όταν ένας γονιός κοπανάει το παιδί του επανειλημμένα και με το παραμικρό. Κάποια παιδιά με τέτοιες εμπειρίες, καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν και να τα πάνε καλά. Τα ήδη ευαίσθητα και επιρρεπή παιδιά όμως; Τα παιδιά με μειωμένη λεκτική ικανότητα; Τα παιδιά που δεν έχουν κάτι για να νιώσουν καλά; Κάπως έτσι καταλήγεις να έχεις το 10χρονο θυμωμένο αγόρι που πετάει θρανία και μολύβια την ώρα του μαθήματος.

Υπάρχουν πιο ήπιες αλλά εξίσου προβληματικές καταστάσεις. Η αγχώδης μάνα που άθελα της ενδυναμώνει την φοβία αποχωρισμού του παιδιού της! Ο τελειομανής πατέρας που άθελα του ασκεί πίεση στον έφηβο! Ο γονιός που υποφέρει ο ίδιος από ψυχική νόσο, ο μονογονιός που τρέχει να τα προλάβει όλα, ο ξαφνικά άνεργος γονιός… η λίστα είναι μεγάλη.

Να τοποθετούμε την ευθύνη αποκλειστικά στον γονιό είναι ανήθικο και μας εμποδίζει από το να είμαστε τουλάχιστον ταπεινοί μπρος στα πράγματα που η επιστήμη δεν κατάφερε να εξηγήσει ακόμη, ειδικά όσον αφορά στη σχέση της λειτουργίας του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς. Από την άλλη να προσπαθούμε να δώσουμε εξηγήσεις βασισμένες μόνο σε ένα βιολογικό υπόβαθρο, αναιρούμε την ευθύνη του γονέα ως προς την ανατροφή και κατ᾽επέκταση συμπεριφορά του παιδιού. Ω! το αιώνιο δίλημμα του ειδικού ψυχικής υγείας! Να διαχωρίσει τους βιολογικούς/κληρονομικούς παράγοντες από τους ψυχοκοινωνικούς! Όταν δε η λύση δεν απαντάται σε μια φαρμακευτική αγωγή ή μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, ο ειδικός βρίσκεται σε αδιέξοδο.

Προσωπικά, παλεύω ακόμη να βρω την ισορροπία. Την ισορροπία του πως και πότε πρέπει να φέρω τον γονιό προ των ευθυνών του χωρίς να τον «καταδικάσω». Πάλη την οποία υποθέτω όλοι όσοι δουλεύουν με παιδιά και οικογένειες βιώνουν. Είτε είναι παιδίατροι, παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί κτλ. Ίσως αυτή να είναι και η μαγεία των επαγγελμάτων μας…