Διαταραχές Ύπνου

Ο ύπνος είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ανάπτυξη του εγκεφάλου στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Τις περισσότερες φορές οι διαταραχές του ύπνου αποτελούν ένα δευτερογενές σύμπτωμα μίας γενικότερης αναπτυξιακής δυσκολίας, ενώ άλλοτε είναι πρωτογενείς και ενδέχεται να προκαλούν άλλες ψυχολογικές εμπλοκές.

Η διαταραχή του ύπνου αποτελεί μία σημαντική δυσλειτουργία στη φυσιολογική ικανότητα του παιδικού οργανισμού να ρυθμίσει το μηχανισμό εναλλαγής ύπνου και εγρήγορσης.

Ποιες είναι οι διαταραχές στον ύπνο των παιδιών;

Υπάρχουν δύο κατηγορίες:

Οι δυσυπνίες, όπου το παιδί δυσκολεύεται να αποκοιμηθεί ή να κοιμηθεί συνεχόμενα και πιο συγκεκριμένα:

• αϋπνία: Περιλαμβάνει προβλήματα έναρξης του ύπνου, δηλαδή τα παιδιά δεν κοιμούνται εύκολα, αλλά και προβλήματα διατήρησης του ύπνου με αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι συνήθειες ύπνου αρχίζουν από τον καιρό που είναι βρέφος ένα παιδί και ξυπνάει την νύχτα για να φάει, γεγονός που ομαλοποιείται μετά τους 6 μήνες, οπότε και γονείς μπορούνε να σταματήσουν να ξυπνάνε τη νύχτα. Τα παιδιά ξυπνάνε τη νύχτα σε ποσοστό περίπου 50% και εναπόκειται στους γονείς να βάλουν όρια και να ρυθμίσουν το παιδί. Η αφύπνιση ξεκινάει περίπου στους 9 μήνες, καθώς εγκαθίσταται και το άγχος αποχωρισμού ταυτόχρονα. Οι γονείς πρέπει να είναι έτοιμοι για αυτή την περίοδο και την αντίδραση του παιδιού και να μην ανησυχούν. Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται η Διαταραχή Συσχέτισης-Έναρξης Ύπνου. Αναφέρεται σε παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει τις ευχάριστες τεχνικές για να πέφτουν στο κρεβάτι όπως με ένα παραμυθάκι ή ένα τραγουδάκι ή μια αγκαλίτσα, όταν αυτά ξυπνάνε τη νύχτα πχ από εφιάλτες, τότε δυσκολεύονται να ξαναπέσουν για ύπνο ενώ υπό κανονικές συνθήκες ξυπνάνε αλλά ξανακοιμούνται σχεδόν αμέσως και δεν θυμούνται τίποτα την άλλη μέρα. Τα παιδιά όσο ξυπνάνε και δυσκολεύονται να κοιμηθούν, προσπαθούν να μην πάνε για ύπνο ή να κάνουν τους γονείς τους να παραμείνουν μαζί τους, όπως επίσης και να κοιμηθούν στο ίδιο κρεβάτι μαζί τους. Τονίζουμε ότι επιθυμούμε μεν να καθησυχάσουμε το παιδί, αλλά όχι να παρατείνουμε υπερβολικά αυτό το διάστημα. Άρα το να αποκτήσουν συγκεκριμένες τεχνικές και «τελετουργίες» για να πάνε για ύπνο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό, για να μπορούν να ξανακοιμούνται στις δύσκολες στιγμές που ξυπνάνε μέσα στις νύχτα.

• υπερυπνία: υπερβολική υπνηλία, παρατεταμένος ύπνος ή επεισόδια ύπνου στη διάρκεια της ημέρας σε κατάσταση χαμηλής διέγερσης

• ναρκοληψία: αιφνίδια επεισόδια ύπνου διαρκείας 10 – 20 λεπτών

• αποδιοργάνωση του ύπνου, που οδηγεί σε υπνηλία ή αϋπνία, λόγω αναπνευστικής διαταραχής. Τα παιδιά κάνουν ανήσυχο ύπνο, ροχαλίζουν, επιλέγουν παράξενες στάσεις ύπνου, για να διευκολυνθεί η αναπνοή. Αισθάνονται κουρασμένα την ημέρα, είναι απρόσεκτα ή υπερκινητικά…

Οι παραϋπνίες, όπου δυσάρεστες ή ασυνήθιστες μορφές συμπεριφοράς εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια του ύπνου ή τον διακόπτουν και πιο συγκεκριμένα

• εφιάλτες ή νυκτερινές αγχώδεις προσβολές: επανειλημμένες αφυπνίσεις με ανάκληση τρομακτικών ονείρων. Συνήθως τα παιδιά ακόμα θυμούνται το όνειρο και μπορούν να το περιγράψουν καλά. Έχουν καλή επικοινωνία, σε αντίθεση με τον νυχτερινό τρόμο, όπου συνήθως όταν ξυπνάνε, δεν επικοινωνούν άμεσα. Σχεδόν τα μισά παιδιά έχουν εφιάλτες κάποια στιγμή και κυρίως στις ηλικίες 3 με 5 ετών. Συμβαίνει κατά τον ύπνο REM. Τα παιδιά δεν ξαναπάνε εύκολα για ύπνο και αναζητούν τους γονείς τους. Παρόλαυτά δεν χρειάζονται κάποια θεραπεία και σιγά-σιγά, βελτιώνονται μόνοι τους. Πάντα όμως ρωτάμε και ελέγχουμε για κάποιο τραύμα, κάποιο επεισόδιο που μπορεί να τους προκάλεσε άγχος στην καθημερινότητά τους αλλά μεταξύ άλλων, και φαρμακευτική αγωγή την οποία πιθανόν να ακολουθούν και να αυξάνει τον ύπνο REM.

• νυχτερινός τρόμος: επεισόδια αιφνίδιας αφύπνισης με μία κραυγή τρόμου. Παρουσιάζεται συνήθως 2 ώρες μετά που αποκοιμιούνται, καθώς το παιδί ξυπνά ουρλιάζοντας, ιδρωμένο, αναπνέει γρήγορα και στριφογυρίζει μέσα στο κρεβάτι του. Οι γονείς, αν και προσπαθούν, δεν μπορούν να το ηρεμήσουν. Το επεισόδιο κρατά περίπου μισή ώρα και μετά το παιδί ξανακοιμάται, χωρίς να θυμάται την επόμενη μέρα τί είχε γίνει ή γιατί φοβήθηκε. Τί κάνουμε; Αφού σιγουρευτούμε ότι δεν υπάρχει κάποιο οργανικό αίτιο, για το οποίο θα πρέπει να απευθυνθούμε σε γιατρό, παρηγορούμε το παιδί και το επεισόδιο θα λυθεί από μόνο του. Μπορεί μεταξύ άλλων να οφείλεται ή να επιδεινώνεται σε στρες, αϋπνίες ή κακό πρόγραμμα ύπνου, παράγοντες τους οποίους μπορούμε να ρυθμίσουμε. Καλή λύση αν υπάρχουν συχνά επεισόδια νυχτερινού τρόμου, είναι να υπάρχει προγραμματισμένη αφύπνιση του παιδιού περίπου μισή ώρα πριν την ώρα που συμβαίνει συνήθως το επεισόδιο.

• υπνοβασία: επεισόδια έγερσης από το κρεβάτι και βάδισης, δίχως το παιδί να ξυπνήσει. Δεν θεωρείται συνήθως παθολογική αλλά πρέπει να προσέχουμε, καθώς πολλά παιδιά τραυματίζονται σε αντικείμενα πάνω στα οποία σκουντουφλάνε ή σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να βγουν ακόμα και έξω από το σπίτι! Είναι συχνότερο στις ηλικίες 4-8 ετών και μπορούμε και εδώ να χρησιμοποιήσουμε την τεχνική προγραμματισμένης αφύπνισης ή ακόμα και συστήματα ειδοποίησης ότι το παιδί έχει σηκωθεί από το κρεβάτι. Και εδώ είναι σημαντικό να ρυθμίσουμε τους αρνητικούς παράγοντες του ύπνου του παιδιού μας, όπως αναφέραμε πιο πάνω.

Ποιοι παράγοντες ευθύνονται για τις διαταραχές στον ύπνο του παιδιού μου;

Οι διαταραχές του ύπνου έχουν πολυπαραγοντική αιτιολογία. Λόγοι ψυχολογικοί (τραυματικές εμπειρίες, άγχος, συναισθηματικές εντάσεις), βιολογικοί (ωτίτιδες, κρεατάκια),κληρονομικοί(νευρολογικές δυσλειτουργίες),περιβαλλοντικοί(ασταθές πρόγραμμα ύπνου) επηρεάζουν τον ύπνο των μικρών παιδιών.

Ποια είναι η πορεία και η έκβαση των διαταραχών του ύπνου;

Οι περισσότερες δυσκολίες στον ύπνο των μικρών παιδιών μπορούν εύκολα να ξεπεραστούν μέσα από την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση, σε συνδυασμό και με την νευρολογική ωρίμανση του παιδιού.

Στους γονείς προτείνονται τα εξής:

• Κρατήστε ένα ημερολόγιο ύπνου για να σημειώνετε ακριβώς πότε εμφανίζονται τα προβλήματα και πόσο διαρκούν.

• Καθορίστε την ώρα που θα πηγαίνει για ύπνο κάθε βράδυ και εφαρμόστε την σταθερά, χρησιμοποιώντας και οπτικό πρόγραμμα (οπτικές υπενθυμίσεις)

• Καθορίστε σαφή όρια αφύπνισης: Οι ώρες ύπνου και αφύπνισης πρέπει να είναι σταθερές 7 μέρες την εβδομάδα. Οι ώρες αφύπνισης μάλιστα είναι πιο σημαντικές για να καθιερωθεί μια ρουτίνα ύπνου. Εξάλλου είναι πιο εύκολο να επιβάλλουμε μια ώρα αφύπνισης από ότι μια ώρα ύπνου. Τότε, αν παρατηρήσουμε μεγάλη δυσκολία στην αφύπνιση, αυτό ίσως είναι σημάδι στέρησης ύπνου. Επίσης, δεν αφήνουμε το παιδί να κοιμηθεί για μεσημέρι μετά τις 3.

• Αποφύγετε υπερβολική διέγερση πριν τον ύπνο (έντονο παιχνίδι, σοκολάτες, ποτά ή σνακ με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, ηλεκτρονικά παιχνίδια, τηλεόραση κτλ). Αποφύγετε ποτά που περιέχουν καφεΐνη: Είναι δυνητικό διεγερτικό και υπάρχει σε πολλά ποτά, όπως το τσάι και η κόκα-κόλα.

• Αποθαρρύνετε την λήψη άφθονων υγρών.

• Μεταμορφώστε το δωμάτιο σε περιοχή ύπνου: Απομακρύνετε τα παιχνίδια, τηλεόραση, υπολογιστές και ραδιόφωνα αν το παιδί σας έχει πρόβλημα με τον ύπνο τα περισσότερα βράδια. Ένα δύο χνουδωτά παιχνίδια επιτρέπονται.

• Ελέγξτε το δωμάτιο για τυχόν υπερβολικά αισθητηριακά ερεθίσματα: ρολόι που κτυπά, κλαδιά δέντρου που γρατζουνούν το παράθυρο όταν φυσά αέρας, ο ήχος της θέρμανσης όταν ξεκινά σταματά αίσθηση που δίνουν οι πυτζάμες ή τα σεντόνια ή ακόμα και κάποια μοτίβα σε σεντόνια ή κουρτίνες.

• Αν το παιδί εμφανίζει δυσκολία στο να χαλαρώσει και να κοιμηθεί, εφαρμόστε τεχνικές γιόγκα ή χαλάρωσης μέσω αναπνοών.

• Καταγράψτε την πρόοδο του παιδιού σας: Επιβραβεύστε τις επιτυχημένες ήσυχες νύκτες. Μπορείτε νε χρησιμοποιείστε έναν πίνακα – ημερολόγιο, όπου θα κολλάτε αυτοκόλλητα.

Άλλα σχετικά...

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΥΠΝΟΥ

Ένα από τα πιο συχνά παθολογικά αίτια όμως διαταραχής ύπνου είναι το άσθμα και οι νυχτερινές κρίσεις του μεταξύ άλλων. Αν η κατάσταση είναι αρύθμιστη, τότε τα παιδιά μπορεί να υποφέρουν κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Οι διαταραχές της αναπνοής είναι και οι πιο συχνά παρατηρούμενες και πρέπει να λαμβάνεται ένα προσεκτικό ιστορικό του παιδιού και των γονέων. Υπερτροφικές αμυγδαλές, το σχήμα της στοματικής κοιλότητας και η γενικότερη «αρχιτεκτονική» του στοματοφάρυγγα.

Αποφρακτική Υπνική Άπνοια

Η αποφρακτική υπνική άπνοια συχνά δεν διαγιγνώσκεται!

Κάποτε οι γονείς με ρωτάνε για το ροχαλητό του παιδιού και αν σχετίζεται το γεγονός ότι ροχαλίζει πολύ και την ημέρα νυστάζει. Πολλές φορές το παιδί μπορεί να ξυπνάει με πονοκέφαλο και ξηρό στόμα επίσης.

Μπορεί να υπάρχει Αποφρακτική Υπνική Άπνοια, με διακοπή της ροής του αέρα για περισσότερο από 10 δευτερόλεπτα ενώ μπορεί να υπάρχουν αναπνευστικές κινήσεις ή προσπάθεια αναπνοής ενώ σε Κεντρικού τύπου άπνοια, μπορεί να μην υπάρχουν αναπνευστικές κινήσεις ή προσπάθεια. Οι Υπνικές Άπνοιες προκαλούν συχνές και αγωνιώδεις αφυπνίσεις που διαταράσσουν την ομαλότητα του ύπνου.

Παρατηρείται στο 1-2% των παιδιών προσχολικής ηλικίας και κυρίως μεταξύ 2-6 ετών οπότε και συσχετίζεται έντονα με υπερτροφικές αμυγδαλές, για τις οποίες θα πρέπει να επισκεφθούμε ΩΡΛ για εκτίμηση και για αποκλεισμό άλλων οργανικών προβλημάτων όπως πχ γναθοπροσωπικές ανωμαλίες, μυικού τόνο κλπ.

Η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια συσχετίζεται πολλές φορές με ΔΕΠ-Υ και άλλα συμπεριφορικά προβλήματα αλλά και μαθησιακές δυσκολίες.

Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών και Διαταραχής Περιοδικής Κίνησης Άκρων

Κάποτε οι διαταραχές ύπνου μπορεί να υποκρύβουν και πιο σοβαρά θέματα όπως επιληπτική δραστηριότητα γιαυτό και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι χρήσιμο και απαραίτητο ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα.

Άλλα σοβαρά θέματα μπορεί να είναι μεταβολικά νοσήματα ή άλλα πιο σπάνια νοσήματα όπως η ναρκοληψία. Επίσης ψυχιατρικά θέματα όπως και η κατάθλιψη, σύμφωνα και με την ηλικία αντίστοιχα του ασθενούς, θα πρέπει να μπαίνουν στην διαφοροδιάγνωση κατά περίπτωση.

Επίσης σε περιπτώσεις όπως Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών όπως στον Αυτισμό, παρατηρούνται συχνά διαταραχές ύπνου, όπως αναφέραμε και πιο πριν, καθώς δεν αντιλαμβάνονται πλήρως τους περιβαλλοντικούς ρυθμιστές του ύπνου.